Als christenen samen onderweg zijn, dat is de essentie van synodaliteit. Het oecumenisch gebed TOGETHER begeleid de bisschoppensynode over synodaliteit met gebed. Maar hoe werkt dat dan precies? Het heeft te maken met de structuren, maar vooral met de cultuur en spiritualiteit in de kerk. Een korte introductie door dr. Jos Moons SJ, onderzoeker in Leuven en Tilburg. Hij is ordegenoot van Paus Franciscus en schrijft regelmatig over het synodaal proces.
Paus Franciscus spreekt graag over ‘synodaliteit’. Dat is een uit het Grieks afgeleid woord voor ‘samen op weg’ (syn = samen, hodos = weg). Daarmee bedoelt hij twee dingen. Ten eerste: we zijn samen kerk. Bij het woord ‘kerk’ denken katholieken vaak spontaan aan bisschoppen en de paus. De hiërarchie, zeggen we ook wel. Kerk in de vorm van een pyramide. Maar wat zou de kerk zijn zonder alle gelovigen? Volgens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) is de kerk op de eerste plaats: alle gedoopten die door God samengeroepen zijn tot verbondenheid in geloof en in inzet voor de goede zaak. Een overtuiging die andere christenen zullen herkennen!
Linksaf of toch rechtdoor?
Ten tweede: we zijn op weg. Net als het Joodse volk op weg was van de slavernij naar het beloofde land, zo is de kerk op een pelgrimstocht. Op een pelgrimstocht is het soms zoeken naar de goede weg: moeten we linksaf, rechtdoor, of gingen we verkeerd? In de loop van de geschiedenis heeft de kerk inderdaad haar visie soms bijgesteld, bijvoorbeeld over slavernij en oecumene.
Samen op weg dus. Met de Heilige Geest als ‘GPS’. Hij leidt de kerk – wat zou de kerk zijn zonder de Geest? Dat doet de Geest niet alleen via bisschoppen en de paus, maar ook via de ‘geloofsgevoeligheid’ (sensus fidei fidelium) van iedereen. Het verleden en de traditie zijn belangrijke bronnen, maar ook de ‘tekens van de tijd’: de Geest spreekt nog steeds. En dus, zo paus Franciscus, is het belangrijk om met elkaar in gesprek te zijn. We kunnen van elkaar leren over wat God ons te zeggen heeft.
Synodaliteit, een bijzonder gesprek
Dat is een bijzonder soort gesprek: geen discussie, lobbyen of argumenteren, maar open en ontvankelijk – arm van geest – luisteren naar ‘wat de Geest tegen de kerken zegt’ (Apokalyps/Openbaringen). De bisschoppen onderscheiden en beslissen uiteindelijk tijdens de synode waar in het oecumenisch avondgebed op het Sint-Pietersplein voor gebeden wordt, maar paus Franciscus moedigt hen aan éérst goed te luisteren. Naar iedereen, binnen en buiten de Katholieke Kerk. Omdat we samen kerk zijn, op pelgrimstocht, met de Geest als GPS.
Meer weten over het synodaal proces? Kijk eens op de projectsite www.luisterendopweg.nl of luister naar onderstaande lezing van prof. dr. Myriam Wijlens, gehouden op 31 maart 2023 bij de lancering van dat project