Paus Franciscus wees in zijn preek tijdens het oecumenisch avondgebed op het belang van stilte. Stilte is onmisbaar in het leven van een gelovige, in het leven van de Kerk en in de reis naar christelijke eenheid, zo stelde de paus.
Op uitnodiging van Taizé waren christelijke jongeren van over de hele wereld naar Rome gereisd om deze woorden te horen. Taizé is een oecumenische gemeenschap waar tijdens de getijdengebeden zeven minuten of langer stilte wordt ingelast. Drie keer per dag word je zeven minuten stilgezet bij het bestaan. Gezien het belang van stilte binnen de liturgie van Taizé, is het niet verwonderlijk dat zij de organisatie op zich mochten nemen voor dit oecumenische avondgebed in Rome.
Op de heenreis van deze pelgrimage met de bus werd ons gevraagd een bijdrage te leveren in een boekje dat overhandigd zou worden aan mgr. Hoogenboom, de hulpbisschop die namens Nederland deelneemt aan de synode. Toeval of niet, ik heb in dat boekje de tekst van Psalm 46 opgenomen waarin bij sommige vertalingen vers 11 leest als “Wees stil en weet dat Ik God ben.” Stilte is voor mij het thema van dit synodale proces.
Door stilte luisteren we naar wat onze omgeving te zeggen heeft. Omgeving moet hier breed worden opgevat. Het is binnen de oecumene uiteraard het kerkelijke landschap waar we ons in bevinden, de verschillende denominaties die allen wat te zeggen hebben en binnen die denominaties net zoveel opvattingen over wat het betekent om christen te zijn. Dit is de oecumenische omgeving waar stilte ons appelleert om te luisteren.
De omgeving is ook de rafelrand van onze samenleving. Het zijn de plekken waar vreemdelingen verdrinken in een woest kolkende zee. Het zijn de plekken waar bankjes voorzien worden van armleuningen of zelfs worden weggehaald zodat daklozen buiten het blikveld hun slaapplek moeten zoeken. Het zijn de plekken waar mensen worden geforceerd om in barre omstandigheden te werken wat niet eens zo ver van ons bed is als je de verhalen over mensenhandel hoort die werden verteld tijdens de workshop die ik heb gevolgd in Rome. Dit zijn de plekken waar je zonder naam ten onder kunt gaan. Dit is de omgeving waar stilte ons appelleert om in actie te komen.
De omgeving is ook, vrij letterlijk, onze omgeving. Onderdeel van het avondgebed was de Via Creationis. “Christenen hebben zoveel nadruk gelegd op Christus als Verlosser dat we God als Schepper zijn vergeten,” zo stelt Tomás Insua, de directeur van de Laudato Si’ beweging. De opvoering op het Sint Pietersplein was een van de eerste keren dat dit gebed werd opgezegd. Het gebed laat ons stilstaan bij de Schepping waarin we leven. Wanneer we stil zijn, horen we het natuurgeweld over de aardbol heen razen. De stilte schreeuwt het uit.
Stil zijn betekent dus niet zwijgen, maar luisteren. Stil zijn leidt tot de reflectie dat we het niet alleen kunnen, maar vooral ook niet alleen moeten doen. Stil zijn zorgt ervoor dat je de hand uitsteekt naar je naaste en naar God. Stilte is de zuurstof voor het samenzijn op een oecumenische en synodale weg.
In de stilte tussen woorden zit een klein gedicht // Over droom en dood // Over jij en ik
Spinvis, Club Insomnia
De indrukwekkende stilte van 3000 jongeren tijdens de worship in de Sint-Jan van Lateranen.
Tekst: Deelnemer Nathanael Korfker.
Omslagfoto: Katholieke Vereniging voor Oecumene/Elyseüs Photography.